Listado de la etiqueta: galego

A cuestión lingüística na novela A traizón

/en

En 2021, Det Danske Sprog- og Litteraturselskab, institución financiada polo Ministerio de Cultura de Dinamarca que se encarga de documentar a literatura en lingua dinamarquesa e velar por ela, incorporou ao seu fondo de clásicos unha edición moderna da novela A traizón. O tal fondo non é senón unha colección específica conformada por máis dun cento de títulos, dende obras fundacionais do século XVII até pezas contemporáneas das últimas décadas. Se incorporaron esta novela ao seu rico fondo de literatura nacional, é porque entenden que non hai dúbidas de que a obra, publicada en Copenhague en 1892, se escribiu (ou acaso publicou) en dinamarqués; tamén, se callar, porque a escritora, que na segunda metade da súa vida se mostrou desencantada coa súa patria (Noruega), chegou a pedir que no epitafio a vindicasen como «cidadá, súbdita e autora dinamarquesa». O curioso é que boa parte desta explicación tamén podería argumentarse á inversa, unha vez que Det norske språk- og litteraturselskap, en funcionamento dende 1953, tamén conta cunha entrada de seu para A traizón.

Sexa como for, soster que esta obra se adscribe á literatura norueguesa tampouco non sería incorrecto, posto que en vida de Amalie Skram (Bergen, 1846-Copenhague, 1905) a multiplicidade de dialectos noruegueses non se englobaban baixo o paraugas protector dunha normativa formal, dando lugar a que, na escrita, primase o emprego dunha koiné dano-norueguesa; esta, nas altas esferas e a nivel literario, tornaba nos máis dos casos nun dinamarqués estándar, chapicado con xiros e léxico local. Cómpre ter en conta que o riksmål, a variante norueguesa do dinamarqués de tendencia conservadora, fraguaría –e só dun modo embrionario– en 1897, e non contaría cunha primeira ortografía oficial até unha década máis tarde, en 1907. Neste sentido, houbo que agardar até 1929 para que ese primeiro estándar nacional experimentase unha reformulación máis profunda e, en consecuencia, acabase adoptando a denominación bokmål (noruegués de libro ou lingua dos libros), que é, con moito, a grafía maioritaria na actualidade fronte á outra posible e igualmente oficial, nynorsk (novo noruegués). Por certo, no Storting, o órgano lexislativo nacional con sede en Oslo, o bokmål impúxose por un único voto fronte á designación alternativa: dano-noruegués. Baste recordar que durante o longo período previo, que abrangue de 1537 (coa fixación do dinamarqués elaborado durante a Reforma, con numerosos trazos do dialecto da capital, Copenhague) a 1814 (coa separación de ambos os reinos), os escritores ao norte e ao sur do estreito de Skagerrak formaban parte dun mesmo sistema literario, na actualidade estudado como literatura común dano-norueguesa.

A Biblioteca Nacional de Noruega ofrece a día de hoxe o texto completo dixitalizado da edición orixinal de 1892, impulsada por Græbes bogtrykkeri e distribuída por J. H. Schubother Boghandel, e en paralelo achega amplos fragmentos trasladados á actual norma. É revelador que en ningún momento estes se cualifiquen como traducións, senón, literalmente, como «modernizacións lingüísticas». De feito, a tradución ao inglés da obra que encargou o Departamento de Estudos Escandinavos da Universidade de Londres asegura estar feita na combinación noruegués-inglés e non dinamarqués-inglés. É máis, é posible que parta da edición «modernizada» e non da orixinal, habida conta de que no epílogo se achega unha explicación tradutolóxica relacionada co termo salong (en dinamarqués carecería dese g final), que designa unha das estancias (o salón, pero máis co sentido de ástrago ou vestíbulo) nas que se dividía o camarote dun capitán de barco nos mercantes da época.

Sempre coas debidas cautelas, a nosa tradución segue de maneira fiel a edición orixinal de 1892. Sendo así, no catálogo da páxina web, onde é posible filtrar as obras segundo a lingua de orixe, o acceso á ficha de A traizón realízase a través do dinamarqués.

Premios nobel con obra traducida ao galego

/en

Premios nobel con obra traducida ao galego e publicada en papel*:

2023 Jon Fosse

2022 Annie Ernaux

* O acontecemento (Rinoceronte, 2023; trad. Moisés Barcia)

2021 Abdulrazak Gurnah

2020 Louise Glück

* Noite fiel e virtuosa (Chan da Pólvora, 2021; trad. Samuel Solleiro)

* Receitas de inverno desde a comunidade (Chan da Pólvora, 2021; trad. Samuel Solleiro)

* Averno (Chan da Pólvora, 2023; trad. Samuel Solleiro)

2019 Peter Handke

* Don Xoán (contado por si mesmo) (Sotelo Blanco, 2006; trad. Luis Manuel Fernández Rodríguez)

2018 Olga Tokarczuk

* A alma perdida (Thule, 2019; trad. Ana Garrido)

2017 Kazuo Ishiguro

* Non me deixes nunca (Galaxia, 2007; trad. Eva Almazán)

* Nocturnos: cinco contos de música e anoitecida (Galaxia, 2010; trad. María Alonso Seisdedos)

* O meu marabilloso sombreiro (Edicións do Cumio, 2013; trad. Suevia Sobral Santiago)

2016 Bob Dylan

2015 Svetlana Alexievich

2014 Patrick Modiano

2013 Alice Munro

2012 Mo Yan

2011 Tomas Tranströmer

* «Unha noite de inverno» (Faro de Vigo, 27 de xaneiro de 1974; trad. Álvaro Cunqueiro)

2010 Mario Vargas Llosa

2009 Herta Müller

* O home é un grande faisán no mundo (Xerais, 2001; trad. Franck Meyer)

* Randea do alento (Xerais, 2010; trad. Marga do Val)

2008 Jean-Marie Gustave Le Clézio

* Mondo e outras historias (Xerais, 1987; trad. Raquel Villanueva a Valentín Arias)

2007 Doris Lessing

* O caderno dourado (Galaxia, 2009; trad. Eva Almazán)

2006 Orhan Pamuk

* O castelo branco (Galaxia, 2007; trad. Eva Almazán e Bartug Aykan)

* Istanbul: as lembranzas e a cidade (Galaxia, 2008; trad. Lara Domínguez e Bartug Aykan)

* Neve (Galaxia, 2009; trad. María Alonso Seisdedos e Bartug Aykan)

* O museo da inocencia (Galaxia, 2009; trad. María Alonso Seisdedos e Bartug Aykan)

* O libro negro (Galaxia, 2011; trad. María Alonso Seisdedos e Bartug Aykan)

* Chámome vermello (Galaxia, 2012; trad. María Alonso Seisdedos e Bartug Aykan)

2005 Harold Pinter

* Vellos tempos / A festa de aniversario (Xerais, 1999; trad. Manuel Fernández Vieites)

2004 Elfriede Jelinek

* O que ocorreu despois de que Nora abandonara o seu home ou Os piares das sociedades (Galaxia, 2006; trad. Franck Meyer e Susana Fernández de Gabriel)

2003 J. M. Coetzee

* Deshonra (Rinoceronte, 2008; trad. Moisés Barcia)

* Infancia (Rinoceronte, 2013; trad. Rafael Rodríguez Salgueiro)

* Verán (Rinoceronte, 2013; trad. Susana Collazo Rodríguez)

* Mocidade (Rinoceronte, 2013; trad. Iolanda Mato)

2002 Imre Kertész

2001 V. S. Naipaul

2000 Gao Xingjian

1999 Günter Grass

* As galiñas de vento (Xerais, 2000; trad. Ramón Lorenzo e Ursula Heinze)

1998 José Saramago

1997 Dario Fo

* Morte accidental dun anarquista (Galaxia, 2023; trad. María Alonso Seisdedos)

1996 Wislawa Szymborska

* Versos escollidos (Positivas, 2011; trad. Lucía Caeiro)

1995 Seamus Heaney

* Traballo de campo (Xerais, 1996; trad. Vicente Araguas)

* A cura en Troia (Xerais, 1998; trad. Stephanie Jennings e Manuel Outeiriño)

* Poemas (Espiral Maior, 2000; trad. Antonio Raúl de Toro, David Clark e Emilio Ínsua) Edición non venal a partir da obra Poesía Irlandesa Contemporánea (1999)

1994 Kenzaburo Oe

1993 Toni Morrison

1992 Derek Walcott

* Signos e outros poemas (A Trabe de Ouro, n.º abril-xuño 1999; trad. Manuel Outeiriño)

1991 Nadine Gordimer

* “Baixo a terra prometida” (Ólisbos, n.º 11, 1992; trad. Alberte Álvarez Lugrís)

1990 Octavio Paz

1989 Camilo José Cela

* A familia de Pascual Duarte (F. F. Del Riego e Xohán Ledo (eds.) Talleres Gráficos Faro de Vigo, 1962; trad. Vicente Risco [con reed. posteriores en Xerais e Galaxia])

* A bandada de pombas (Alfaguara, 1989; trad. Xosé Henrique Costas)

* Mazurca para dous mortos (Xunta de Galicia, 1999; trad. Xesús Rábade Paredes)

* A rosa (Xunta de Galicia, 2002; trad. Isabel Soto e Xandra Cabaleiro)

1988 Naxib Mahfud

1987 Joseph Brodsky

1986 Wole Soyinka

1985 Claude Simon

1984 Jaroslav Seifert

1983 William Golding

* O señor das moscas (Sotelo Blanco, 1993; trad. Xosé María Gómez Clemente)

1982 Gabriel García Márquez

* Crónica dunha morte anunciada (Medulia editorial, 2022; trad. María Rey e X. Amancio Liñares)

1981 Elias Canetti

1980 Czeslaw Milosz

1979 Odisseas Elitis

1978 Isaac Bashevis Singer

* O Golem (Xerais, 1989; trad. Anxo Romero Louro)

* O mago de Lublin (Rinoceronte, 2019; trad. Moisés Barcia)

1977 Vicente Aleixandre

1976 Saul Bellow

1975 Eugenio Montale

1974 Eyvind Johnson / Harry Martinson

* «Lonxe do mar», «Amo a madeira flotante», «Panos na néboa», «As estrelas»,, «A fonte do bosque», «O consello de Li Ti», «Relación», «O fuxitivo», «O refuxiado» (Faro de Vigo, 1974-1979; trad. Álvaro Cunqueiro)

1973 Patrick White

1972 Heinrich Böll

* Opinións dun pallaso (Tambre, 1994/Rinoceronte, 2018; trad. Laureano Araujo)

1971 Pablo Neruda

* Oda a unha estrela (Kalandraka, 2009; trad. Xosé Ballesteros)

* Vinte poemas de amor e unha canción desesperada (Medulia editorial, 2021; trad. María Rey e X. Amancio Liñares)

1970 Alexandre Solzhenitsyn

* Un día na vida de Iván Denísovich (Rinoceronte, 2013; trad. Martin Andor)

1969 Samuel Beckett

* Á espera de Godot (Laiovento, 2003; trad. Francisco Pillado)

* Molloy (Galaxia, 2006; trad. Anxo Rei Ballesteros)

1968 Yasunari Kawabata

* A casa das belas adormentadas (Rinoceronte, 2007; trad. Mona Imai)

1967 Miguel Ángel Asturias

1966 Shmuel Yosef Agnon e Nelly Sachs

1965 Mikhaïl Sholokhov

1964 Jean-Paul Sartre (renunciou ao galardón)

* A engrenaxe [guión de cinema] (Laiovento, 1994; trad. Xoán Fuentes Castro)

* O existencialismo é un humanismo (Sotelo Blanco, 1990; trad. Francisco Sampedro)

* O paredón (Xerais, 1989; trad. Xosé María Proupín)

* As palabras (Laiovento, 1999; trad. Dulce Fernández Graña e François Davó)

* As moscas (Laiovento, 2008; trad. Xosé Manuel Beiras)

* A infancia dun xefe (Hugin e Munin, 2015; trad. Ánxela Gracián)

1963 Giorgos Seferis

* «Negación», «Se toca-la lira», «As pirámides», «Efeso», «Na escena» e «Sobre os toxos» en Poesía grega do século XX. Estudio xeral e antoloxía bilingüe (Xunta de Galicia, 1994)

1962 John Steinbeck

* A perla (Galaxia, 1990; trad. Benigno Fernández Salgado)

* De ratos e homes (Galaxia, 1997; trad. Álvaro De Prado)

1961 Ivo Andrić

* A ponte sobre o Drina (Rinoceronte, 2007; trad. Jairo Dorado)

1960 Saint-John Perse

* Crónica (Concello de Noia, col. Vento de Fóra, 1991; trad. Antón Avilés de Taramancos)

1959 Salvatore Quasimodo

* «Epitafio pra Bice Donetti», «Nas ponlas dos salgueiros», poema non identificado de La terra
impareggiabile (El Progreso, 15 de novembro de 1959; trad. Álvaro Cunqueiro)

* «A un poeta enemigo» (El Progreso, 18 de setembro de 1960; trad. Álvaro Cunqueiro)

1958 Borís Pasternak

* Doutor Zhivago (Galaxia, 2024; trad. Aleksandr Dziuba)

1957 Albert Camus

* Os xustos (Cadernos da Escola Dramática Galega, 1989; trad. X. M. Beiras)

* A caída (Xerais, 1989; trad. Mª Dolores Cabrera) [existe outra versión, intitulada A desfeita (Laiovento, 2019; trad. X. M. Beiras)]

* O estranxeiro (Edicións do Cumio, 1991; trad. Valentín Arias)

* Calígula (Cadernos da Escola Dramática Galega, 1992; trad. X. M. Beiras) [hai outras dúas versións publicadas, posteriores no tempo]

* O malentendido (Galaxia, 2009; trad. Inma López Silva)

* A peste (Hugin e Munin, 2018; trad. Xavier Senín e Isabel Soto)

* Cartas a un amigo alemán e outros textos (Trifolium, 2018; trad. X. M. Beiras)

1956 Juan Ramón Jiménez

* Platero e mais eu (Ediciós do Castro, 1990; trad. Xosé Manuel Beiras) [hai outra tradución, Platero máis eu (Editorial Bourel, 2010), realizada por un cento de estudantes, coa coordinación dos equipos de normalización lingüística de dous institutos de Ribeira]

1955 Halldór Laxness

1954 Ernest Hemingway

* O vello e o mar (Galaxia, 1998; trad. Carlos Casares)

* Unha festa móbil (Sotelo Blanco, 2000; trad. Xesús Araúxo)

1953 Winston Churchill

1952 François Mauriac

* Thérèse Desqueyroux (Hugin e Munin, 2021; trad. Xavier Senín)

1951 Pär Lagerkvist

1950 Bertrand Russell

* Eloxio da ociosidade (Trifolium, 2010; trad. Fe González)

* Por que non son cristián (Trifolium, 2011; trad. Fe González)

1949 William Faulkner

* O ruído e a furia (Galaxia, 2007; trad. Xurxo Borrazás)

1948 T. S. Eliot

* Morte na catedral (Galaxia, 1973; trad. Isidoro Millán González-Pardo)

* A terra baldía (Follas Novas, 1998; trad. Armando Requeixo e Fe González)

* Macavity (Lata de Sal, 2005; trad. Rafael Salgueiro) [en orixe, un poema incluído en Old Possum’s Book of Practical Cats (1939)]

* Catro cuartetos (Kalandraka, 2023; trad. Martín Veiga)

1947 André Gide

* A sinfonía pastoral (Xerais, 1990; trad. Leando García Bugarín)

* Os alimentos terrestres e os novos alimentos (Laiovento, 2008; trad. Suso Pensado)

1946 Hermann Hesse

* Baixo as rodas (Galaxia, 1997; trad. Franck Meyer)

* Siddharta (Galaxia, 1999; trad. Franck Meyer)

1945 Gabriela Mistral

* «O acueducto» (Faro de Vigo, 12 de setembro de 1971; trad. Álvaro Cunqueiro)

* «A condesa» (Faro de Vigo, 11 de febreiro de 1973; trad. Álvaro Cunqueiro)

* «Retrato de Mireia» (Faro de Vigo, 8 de febreiro 1976; trad. Álvaro Cunqueiro).

1944 Johannes V. Jensen

1943 NON SE CONCEDEU

1942 NON SE CONCEDEU

1941 NON SE CONCEDEU

1940 NON SE CONCEDEU

1939 Frans Eemil Sillanpää

1938 Pearl S. Buck

1937 Roger Martin du Gard

1936 Eugene O’Neill

* A Electra acáelle o loito (Galaxia, 2009; trad. Laura Sáez)

1935 NON SE CONCEDEU

1934 Luigi Pirandello

* Así é, se vos parece (Xerais, 1991; trad. Xavier Rodríguez Baixeras)

* A traxedia dun personaxe e outros relatos (Xerais, 1990; trad. Cándido Pazó e Dolores Vilavedra)

* Henrique IV (Laiovento, 1996; trad. Antonio Colmenero)

* Seis personaxes á procura de autor (Xunta de Galicia, 2005; trad. Xosé Manuel Pazos Varela e Xulio Lago)

1933 Ivan Bunin

* «Alento lixeiro» (Madrygal vol. 16, 2013; trad. Daria Sinitsyna)

1932 John Galsworthy

* O estoico (Hugin e Munin, 2021; trad. Antía Veres)

1931 Erik Axel Karlfeldt

1930 Sinclair Lewis

1929 Thomas Mann

* A morte en Venecia (Tambre, 1995/Rinoceronte, 2015; trad. Laureano Araujo)

1928 Sigrid Undset

1927 Henri Bergson

1926 Grazia Deledda

* Elias Portolu (Hugin e Munin, 2012; trad. Isabel Soto)

* Canas ao vento (Irmás Cartoné, 2023; trad. María Alonso Seisdedos)

1925 George Bernard Shaw

1924 Władysław Reymont

1923 William Butler Yeats

* Dous dramas populares (Editorial Nós, 1935/Edicións Castrelos, 1977; trad. Plácido Castro e irmáns Vilar Ponte

* Poemas en Poesía inglesa e francesa vertida ao galego (Alborada, 1949; trad. Plácido Castro, Lois Tobio e Florencio Delgado Gurriarán [existen varias reedicións da obra en distintas editoriais])

* A ola de caldo; O gato e a lúa (Francisco Pillado (ed.), en Cadernos de Teatro n.º 7, 1996; trad. Manuel Fernández Vieites)

* Yeats [escolma poética] (TrisTram, 2009; trad. Marta Cuba Alonso)

1922 Jacinto Benavente

1921 Anatole France

* A illa dos pingüíns (Laiovento, 1996; trad. Rafael Chacón Calvar)

1920 Knut Hamsun

* Fame (Rinoceronte, 2019; trad. Moisés Barcia)

1919 Carl Spitteler

1918 Henrik Pontoppidan

1917 Karl Gjellerup

1916 Verner von Heidenstam

1915 Romain Rolland

* poemas [pendentes de identificar] nas revistas Nós e/ou A Nosa Terra

1913 Rabindranath Tagore

* «O desterro» [reformulado nun número posterior como «O santo Narottam»], «O mestre e as xoyas», «A baiadeira», «As froles», «Xa o sol…», «O poeta Tulsidas», «N-as praias», «O derradeiro trato», «O principio», «O fin», «A escola das frores» e «O neno é así…» (A Nosa Terra, 1917-1923; trad. Vicente Risco)

* O carteiro do rei (Ediciós do Castro, 1996; trad. Xulio Cuns)

1912 Gerhart Hauptmann

1911 Maurice Maeterlinck

* («Cancións» en Poesía inglesa e francesa vertida ao galego (Alborada, 1949; trad. Plácido Castro, Lois Tobio e Florencio Delgado Gurriarán [o último foi o tradutor deste poema en concreto])

1910 Paul von Heyse

1909 Selma Lagerlöf

* O emperador de Portugalia (Aira editorial, 2023; trad. David A. Álvarez Martínez)

1908 Rudolf Christoph Eucken

1907 Rudyard Kipling

* Así foi (Galaxia, 1992; trad. Mª Dolores Martínez Torres e Xohana Torres)

* Quince relatos (Ir Indo, 2002; trad. Celia Recarey)

* Como se fixo o primeiro alfabeto (Embora, 2008; trad. Xesús Constela)

* O libro da selva (Rinoceronte, 2010; trad. Rafael Rodríguez Salgueiro)

* O home que puido reinar (Urco, 2012; trad. Tomás González Ahola)

* Capitáns afoutos (Urco, 2019; trad. Tomás González Ahola)

1906 Giosuè Carducci

* un poema [pendente de identificar] en Canciones y poesías gallegas [conferencia seguida de varios poemas] (Imprenta de Ricardo Rojas?, Madrid, 1908; trad. Castor Méndez Brandón)

1905 Henryk Sienkiewicz

1907 Frédéric Mistral e José Echegaray

* «Magali» [no Canto III de Mirèio, en Lago González. Biografía y selección de su
obra gallega] (Bibliófilos Gallegos, Figueira Valverde (ed.), 1965; trad. Manuel Lago González)

1903 Bjørnstjerne Bjørnson

1902 Theodor Mommsen

1901 Sully Prudhomme

 

* Non se contabilizan as obras publicadas noutros formatos distintos do papel. Así, por exemplo, quedan excluídos os tres poemas de Louise Glück presentados por Euseino? Editores en versión electrónica e non se amentan, entre outras, as novelas de Rudyard Kipling que integran a Biblioteca Virtual de Literatura Universal en Galego. De igual modo, non se distingue entre traducións directas (case todas) e aqueloutras que son pseudotraducións, coma as ‘recreacións’ de Cunqueiro para o Faro de Vigo, ou que son indirectas, é dicir, parten dunha lingua ponte (como Fame, de Knut Hamsun, traducida dende o inglés e non dende o orixinal). Calquera omisión ou erro detectados, agradecemos de antemán que se nos indique a través dunha mensaxe en redes sociais ou no enderezo de correo da editorial, para dese modo corrixir ou ampliar a información á maior brevidade. Procuraremos manter actualizada esta listaxe a medida que vaian aparecendo novas traducións de Premios Nobel de Literatura.

Na avanzada da tradución literaria

/en

Unha parte importante do labor de edición de literatura traducida consiste no proceso silencioso de rastrexo constante de obras estranxeiras, moi gratificante cando produce resultados pero que as máis das veces deriva no descarte. No caso de Hugin e Munin, onde apostamos con frecuencia pola importación de clásicos, sexan do século XVII ou do XXI, adoita acontecer que esas obras conten con traducións previas a algún outro idioma, cando non a varios. Porén, non é a primeira vez que nos lanzamos a editar propostas narrativas da literatura universal nunca antes publicadas nas restantes linguas do marco ibérico. Velaí algúns exemplos.

Aínda non hai dúas semanas, publicamos dúas novidades inéditas na Península. Unha delas, O crime de Psichiko, novela de 1928 escrita por Pavlos Nirvanas e traducida dende o grego moderno por Alfonso Blanco. Á obra de Nirvanas chegamos logo de ler unha tradución recente ao francés.

Tamén deste trimestre é Cartos, de Victoria Benedictsson, unha obra de 1885 que traduciu dende o orixinal sueco Marta Dahlgren. Neste caso, houbo un intenso intercambio de correos coa tradutora arredor doutras seis autoras (algunha das cales segue na recámara). Finalmente, tras unha primeira aproximación á tradución ao castelán dun libro de relatos de Benedictsson para analizar o ton e o estilo, as posibles propostas reducíronse á novela Fru Marianne, da que existe versión francesa, e Pengar, publicada en inglés por Norvik Press, que ao cabo foi a escollida.

De Noventa anos despois, de Milovan Glišić, traducida do serbio por Jairo Dorado en 2020, soubemos grazas á edición inglesa traducida e anotada en 2015 por James Lyon, con introdución de Andrew Boylan. Foi daquela cando nos puxemos en contacto co tradutor para ofrecerlle a tradución dende o orixinal, pois é política da casa non empregar linguas ponte.

Tamén traducido por Jairo Dorado, desta vez dende o croata (ao fío das linguas balcánicas, paga a pena ler «Serbocroata, croataserbio, serbio ou croata e croata ou serbio»), trouxemos Cando levanten as brétemas, de Josip Mlakić. Neste caso, esta novela de temática bélica foi unha suxestión do tradutor, quen nola presentou mediante un informe no que constaban as súas características e algúns parágrafos traducidos, amais do contacto coa editorial V.B.Z. e, máis tarde, co propio autor.

Traídos do francés, temos xa no catálogo un bo número de títulos que ou están en galego ou chegaron ao galego antes ca ao resto de linguas ibéricas. Entre esas pezas, atópanse un roman du terroir de referencia na literatura do Quebec, A terra paterna, de Patrice Lacombe, en tradución de Marie Abraira; e mais a única obra sobre a Guerra civil española coa que contamos, Morrerei outro día, de Isabelle Alonso (autora francesa filla de republicanos valencianos), traducida por Isabel Soto e Xabier Ron. En ambos os casos, a escolla realizouse tras a lectura na lingua orixinal. Para o caso de Morrerei outro día foi fundamental o bo ollo de Xabier Ron, quen, amais de experto na lírica medieval galego-portuguesa, hai anos que segue con atención a literatura relacionada coa memoria histórica, paraugas no que claramente se sitúa a novela de Isabelle Alonso.

Do italiano, pertence a este grupo A obra, de Bruno Sperani (nome de pluma de Beatrice Speraz), traducida por Isabel Soto, á que chegamos pescudando na literatura italiana e lendo numerosas narradoras de finais do século XIX e comezos do XX, algunhas das cales gardamos como futuribles.

Outro fito para nós foi Unha volta polo inferno, de Mich (Michèle) Beyer, por ser a primeira obra narrativa contemporánea en tradución directa do bretón ao galego. Soubemos dela polo seu tradutor, Robert Neal Baxter, quen achegou unha sinopse e destacou algunhas das súas calidades, así como a relevancia, premios mediante, no sistema de orixe.

Do inglés, mencionaremos O derradeiro americano, de John Ames Mitchell, traducida por Iago Nicolás Ballesteros. Esta obriña atopámola no completo e interesante repositorio de The Public Domain Review. Foi tras ler o orixinal cando decidimos contactar co tradutor para lle propor o traballo. A edición galega é de 2021, e vemos que hai nada, en marzo de 2023, apareceu unha edición en castelán na barcelonesa Ediciones Obelisco.

Para pechar o círculo, volvamos sobre o sueco e o grego moderno.

Do inclasificable Carl Jonas Love Almqvist trouxemos As nosas normas, que lle propuxemos a Marta Dahlgren. Resulta fascinante que esta novela –ao noso ver, unha interesantísima proposta– a escribise un home nunha data tan afastada como 1839. Até onde sabemos, segue inédita nas demais linguas ibéricas. Coñeciamos o autor, pero non esta obra en concreto, e, novamente, accedemos á lectura crítica a través da versión existente en francés.

Da existencia de Menis Koumantareas soubemos grazas a un tradutor co cal ao final non concretamos a súa colaboración. Unha vez lidas varias novelas deste autor traducidas ao francés, demos con O obradoiro de vidro, publicada en 1975 e merecente do Premio Nacional de Grecia. Da tradución ocupouse Alfonso Blanco.

Resulta tamén interesante constatar que, en ocasións, cando si existen traducións a linguas ibéricas, se descobren eivas como a ausencia de parágrafos (sobre todo se acollen algunha complicación), a desvirtuación de certas pasaxes ou a trampa comercial de presentar os textos como fieis e íntegros cando en verdade se trata de adaptacións.

En conclusión, logramos situar o galego na avanzada no 15 % do catálogo, isto é, nun total de 18 títulos.

 

Análise da Orde de axudas públicas á tradución de 2022

/en

ANÁLISE DA ORDE DE AXUDAS PÚBLICAS Á TRADUCIÓN DO 22 DE ABRIL DE 2022,

PUBLICADA NO DOG NÚM. 89 DO 9 DE MAIO DE 2022

*

DECÁLOGO DE MALAS PRÁCTICAS

OU

COMO ACANTOAR A PRODUCIÓN PROFESIONAL DE LITERATURA TRADUCIDA

Velaquí unha exposición breve, razoada e exemplificada dos despropósitos máis substanciais perpetrados pola Xunta de Galicia e os responsables desta convocatoria para a repartición de cartos públicos a partir duns criterios insólitos.

1. Unha convocatoria que segue a mesturar a tradución de obras doutros sistemas literarios ao galego e a tradución de obras do sistema galego a outras linguas.

A finalidade é subvencionar os custos da tradución das diferentes obras literarias en formato papel ou dixital para apoiar o libro galego e o mercado literario galego, no que se refire á tradución para outras linguas de obras publicadas orixinariamente en galego e á tradución para o galego de obras publicadas orixinariamente noutras linguas.

Pese ás reiteradas advertencias, alarmas, solicitudes e reclamacións, a Xunta de Galicia insiste en poñer na mesma orde dúas realidades diferenciadas, con moi diferentes esixencias, condicionantes e problemas. Cal será a razón de tal teimosía?

Confírmase a estratexia de acantoamento á tradución de obras estranxeiras ao galego en favor dunha falsa e irrisoria internacionalización da literatura galega. No caso concreto de quen traballamos con grandes clásicos (antigos e contemporáneos), sufrimos esta deriva dun modo especialmente cruento.

2. Tradución dun mesmo título: criterio de prioridade na presentación da solicitude

Só se subvencionará a tradución dun mesmo título. No suposto de que haxa varias solicitudes para a mesma obra, subvencionarase a primeira solicitude recibida.

Preténdese evitar o disparate de darlle cartos a varias traducións do mesmo título (o cal xa aconteceu), pero faise sen valorar ningún tipo de mérito na realización, simplemente priorizando a orde de chegada da solicitude. Aquí alguén non ten moita gana de traballar; a présa e a falta de rigor non deberían ser a opción tomada na concesión de cartos públicos.

3. Non se valora a traxectoria das editoriais

Poderán ser beneficiarias das subvencións establecidas para a tradución aquelas persoas físicas ou xurídicas que acrediten a súa condición de editoras de acordo co establecido na presente orde, para o que deberán estar dadas de alta na epígrafe 476.1 edición de libros, do imposto de actividades económicas. Esta condición debe cumprirse na data de presentación da súa solicitude.

Non se soluciona e agrávase o problema da entrada de delincuentes e arribistas, editoriais creadas ad hoc para esta liña de axudas. Por conseguinte, xa podemos afirmar que a Consellaría estimula os facinorosos que devecen por apañar cartos públicos, coma en anos anteriores.

Nin rastro daqueles requisitos das convocatorias de 2005 ou 2014 que esixían certificar un mínimo de 10 títulos no catálogo ou un plan editorial a tres anos vista, e nada queda xa, por suposto, dos merecidos puntos para as coleccións específicas acreditadas.

4. Tradución dende a lingua orixinal ou dende outra distinta

B. Documentación específica referida ás obras que se pretende traducir:

– Contrato coa persoa tradutora da obra de data a partir de 1 de xaneiro de 2022, conforme o establecido na Lei de propiedade intelectual, no cal debe constar o importe da tradución, os datos identificativos da persoa que realizará a tradución, e se a obra obxecto da subvención se traduce desde a lingua orixinal ou dunha lingua distinta da orixinal.

Isto reclámao a Administración como mera curiosidade, pois non ten repercusión nin consecuencia de ningún tipo. Cando a Xunta lles pasou o borrador de bases ás asociacións implicadas, contestóuselle que este aspecto non debía quedar limitado a un brinde ao sol, nin a unha apelación ás boas vontades.

Asumindo que poden concorrer a estas axudas as traducións feitas dunha lingua ponte, parece lóxico pensar que non se debe puntuar igual a quen propón traducir, por exemplo, unha novela inglesa directamente do inglés ao galego ca a quen propón traer a obra inglesa dende a versión castelá.

Na outra dirección (galego a outras linguas), de novo parece obvio que debe puntuar mellor unha editorial estranxeira que faga un esforzo por traducir un texto de autoría galega directamente do galego e non aqueloutra que tome a tal obra dende a tradución castelá ou noutra lingua calquera distinta da orixinal.

5. Discriminación de empresas

No caso de que a editorial conte cun equipo propio de tradución, certificación que acredite que a persoa responsable da tradución está incluída no seu cadro de persoal, nunha categoría que a habilite para o exercicio de tal labor, así como do seu currículo e a cuantificación do importe da tradución. Artigo 20. Xustificación. A factura xunto co xustificante do pagamento realizado á persoa tradutora, ou certificación conforme esa tradución se fixo con medios propios. O importe pagado debe coincidir co que se fai constar na copia do contrato.

As editoriais con equipo propio só teñen a obriga de xustificaren que o tradutor ou tradutora figura no seu cadro de persoal. O resto das editoriais deben presentar facturas e xustificantes polo total asignado, non só polo montante concedido pola Administración. Préstase a trampa (que se deu, se dá e se dará) e naturalmente crea un agravio para quen contratamos tradutores fóra, a fórmula habitual aquí e posiblemente en toda Europa, talvez en todo o planeta.

Se existe algún mecanismo de control específico para comprobar que o «equipo propio» recibe o montante íntegro, é dicir, que esa editorial asume a súa parte de gasto, o feito certo é que nas bases non se reflicte.

6. Discriminación en función da nacenza do autor e da súa condición de clásico ou «non clásico»

Artigo 13. Criterios de adxudicación

1. Interese cultural da obra. Máximo 25 puntos.

a) Orixinal de autor/a galego: 25 puntos.

b) Orixinal de autor/a de fóra de Galicia 20 puntos.

3. Características da tradución da obra. Máximo 25 puntos.

a) Doutras linguas ao galego: 20 puntos.

b) Do galego a outras linguas: 25 puntos.

c) Doutras linguas ao galego dun autor clásico: 5 puntos.

d) Do galego a outras linguas dun autor clásico: 10 puntos.

Poñamos dous exemplos a partir dos apartados 1 e 3, os dous que fixan as puntuacións para as obras como tales (pola súa banda, o apartado 2 refírese á traxectoria do tradutor e o 4 ao montante proposto no contrato por cada editorial):

Marta Rivera de la Cruz, de presentar algunha editorial unha obra súa escrita orixinalmente en castelán, recibiría, polo mero feito de que naceu en Lugo, un 12 % máis de puntuación ca calquera autor foráneo (Paul Auster, Murakami ou Svetlana Aliexevich…).

Calquera obra escrita en galego por un autor ou autora galegos vivos obterá exactamente o dobre de puntuación ca calquera obra dun clásico universal, sexa Zola, Thackeray, Gogol ou Selma Lagerlöf. De novo, produto de mesturar allos con bugallos (véxase punto 1).

7. Esíxese papelame que certifique o coñecemento de linguas e a realización de carreiras e cursos

Artigo 13. Criterios de adxudicación

2. Traxectoria profesional da persoa tradutora: máximo 30 puntos.

a) Formación universitaria vinculada á tradución: 10 puntos.

b) Outra formación (formación acreditada en linguas e/ou outros títulos oficiais relacionados coa tradución): 1 por título, máximo 5 puntos.

c) Obra traducida: máximo 10 puntos.

– De 2 a 5 obras: 2 puntos.

– De 6 a 10 obras: 5 puntos

– Máis de 10 obras: 10 puntos.

Deberán acreditarse as obras traducidas a través da referencia ao ISBN.

Do exposto dedúcese que unha persoa acabada de licenciar en Tradución e Interpretación ou Filoloxía acadará 10 puntos pola súa formación universitaria, os mesmos ca un tradutor profesional sen eses títulos concretos pero con 500 obras no haber, mesmo se tivese outra titulación: Xornalismo, Historia, Bioloxía…

Esta liña de axudas non é o lugar para esta clase de argucias. Os novos profesionais necesitan e merecen unha especial protección e oportunidades de traballo, pero quen llelas debemos dar somos as editoriais, non as trampas administrativas na puntuación de convocatorias públicas. Ademais, é moi posible que estas artimañas acaben por volverse na súa contra, e é seguro que polo pronto prexudican os profesionais cunha carreira, por unha mera cuestión de tempo, máis sólida.

É lamentable o comportamento de quen pretende eliminar rivais invocando un mal entendido «intrusismo» profesional, como lamentable é que a Xunta abrace esta falacia e a incorpore ás novas e atoleiradas bases.

Por outra banda, confúndese a presente liña de axudas públicas á tradución cunha convocatoria pública de emprego. Amais, queda en evidencia unha vertente intervencionista moi difícil de xustificar. A solución, como se lle fixo saber á Consellaría por escrito en polo menos tres ocasións, sería tan simple como pedir a achega dos currículos ou directamente a relación de obras traducidas do tradutor ou tradutora que propón a editorial (máxime cando a Administración se reserva o dereito a «requirir en todo momento calquera documentación que considere oportuna» así como a «requirir a exhibición do documento ou da información orixinal»). Naturalmente, calquera editorial é libre de escoller a persoa que se encargará da tradución, pero se opta por contratar alguén non profesional ou con menor experiencia, semellaría lóxico pensar que esta persoa non acadará idéntica puntuación no expediente ca quen busca a distinción ou a competencia dun tradutor ou tradutora de ampla e contrastada traxectoria.

8. Os premios imposibles e difusos

Artigo 13. Criterios de adxudicación

d) Premios á tradución: máximo 10 puntos.

– Premios nacionais ou estranxeiros: 2 puntos por premio, máximo 10 puntos.

– Premios autonómicos: 1 punto por premio, máximo 5 puntos.

Tan só unha reflexión en voz alta: que tradutor pode aspirar aos 10 puntos? As vías non poden ser máis surrealistas. Esta, que dentro do disparate parece a máis plausible, evidénciao: o profesional da tradución que aspire aos 10 puntos deberá contar co Premio Estatal de Tradución (2 puntos), con algún Misterioso Premio Internacional de Tradución Sen Especificar (2 puntos) e con 6 premios de ámbito galego (en Galicia, hoxe, hai tres certames en activo: o Plácido Castro, o Follas Novas e mais o Realia; 4 se sumamos o da Universidade de Vigo, restrinxido ao ámbito universitario). Pero resulta que os «premios autonómicos» teñen un tope de 5 puntos, co cal cumpriría botar man doutro premio estatal ou internacional a maiores. Que clase de burla contable é esta?

9. A desaparición dun criterio universalmente aplicado: a extensión das obras

Este punto, o máis inxustificable e que estraga de vez a convocatoria, iguala as cantidades a percibir por un folleto de 3 páxinas e por unha obra de centos ou miles. Perpetrar este cambio desvirtúao todo, unha vez máis. Así, se concorresen dúas obras A (de 10 páxinas) e B (de 1000 páxinas) e as dúas acadasen a mesma puntuación, poñendo que o editor para A propuxese o mesmo pagamento ca o de B, ambas as obras recibirían idéntico montante: por exemplo, poñamos que 2000 euros. Así, a Xunta concederíalle 200 euros por páxina a A e 2 míseros euros a B. Dito doutro modo, as obras voluminosas –que son as que en último termo máis precisan dunha axuda á tradución– están vetadas de facto.

10. Para rematar ou para non seguir…

Doe a falta de interese mostrada por gran parte da prensa. Así mesmo, producen vergoña allea os discursos públicos de demanda de máis cartos como solución primeira e case única aos problemas reais do sector, que son outros e ben máis profundos.

O café para todos é a peor das políticas posibles. Non todo é merecedor dunha axuda á tradución, consista esta en migallas ou nunha subvención ben formulada, transparente e xusta (en Galicia, na última década, a segunda opción foi un merlo branco). Aínda que anecdótico, non deixa de ser revelador que no bosquexo de bases de hai uns meses a redacción estipulase que «para obter a subvención será necesario que a puntuación obtida sexa do 50%, é dicir non inferior a 60 puntos», e que agora, nas bases publicadas, a cousa quedase en «a puntuación mínima para obter a axuda é de 40 puntos».

Non se pode facer peor, ou si.

Boa literatura vasca traducida ao galego

/en

A partir da escolma realizada por Beñat Sarasola no artigo intitulado «Literatura en euskera: lo que no hay (y lo que hay) en castellano», incluído no número de xuño da revista dixital CTXT, pareceunos que podería resultar interesante comprobar que autores e autoras vascos mencionados por el teñen a día de hoxe obra traducida en galego.

Vaian primeiro as palabras que Sarasola lles dedica a Harkaitz Cano e Uxue Alberdi, con senllas novelas no noso catálogo. Verbo do primeiro, o articulista expresa o seguinte:

«Pese a que para o lector en español son Elorriaga e Uribe os escritores máis coñecidos en éuscaro de entre os nados nos setenta, no País Vasco o escritor máis influente e laureado é, sen dúbida, Harkaitz Cano. Autor dunha extensa obra, foi un dos membros máis destacados do grupo literario Lubaki (Trincheira) nos noventa (tamén o integraron Xabier Gantzarain, Ander Izagirre e Asier Serrano, entre outros). Esta foi a primeira plataforma literaria importante desa xeración. Non obstante, Cano non acadou, até o de agora, en España o recoñecemento que ten no País Vasco. A meirande parte da súa obra está traducida ao castelán, e a súa obra narrativa máis importante, amais, nunha grande editorial como Seix Barral. En 2004 editáronlle Jazz y Alaska en la misma frase (Beluna Jazz, no orixinal éuscaro), engaiolante novela escrita sendo aínda universitario (o orixinal é de 1996), e despois publicaron tres libros máis, entre os que salientaría Twist (tradución ao español de Gerardo Markuleta), novela que foi traducida tamén ao búlgaro, ao inglés e ao italiano».

De Cano, trouxeramos a finais de 2013 a novela Pasaia blues (traducida por Isaac Xubín), que reimprimimos aínda non hai moito, como explicabamos nesta entrada do pasado mes de febreiro. Tamén súa, é posible ler en lingua galega unha peza de literatura infantil, A orquestra terrestre (Xerais, 2017), e mais o cómic A consulta. Os derradeiros días de Santi Brouard, ilustrado por Adur e publicado por Demo Editorial en 2020.

Por outra banda, de Uxue Alberdi dise o seguinte:

«O novo proxecto editorial de Consonni, que consiste en traducir ao castelán autoras que escriben en éuscaro, tamén está ofrecendo a súa oportunidade a textos en éuscaro para que poidan atopar novos lectores fóra do País Vasco. O primeiro libro editado foi Jenisjoplin (tradución ao español de Irati Majuelo) de Uxue Alberdi, que suscitou un interese máis ca notable…».

De Alberdi, é posible ler en galego dende comezos de 2018 a novela O xogo das cadeiras, novamente na tradución de Xubín. Tamén dela, está en galego unha obra destinada ao público infantil, Cando sexades pequenos, ilustrada por Aitziber Akerreta e publicada por Kalandraka en 2013.

A continuación queda a listaxe de escritores mencionados, sen distinción entre narradores, poetas ou ensaístas. En gris, quen aínda non conta con obra traducida ao galego (que nos conste; puido escaparnos algún, claro); en redonda e cor vermella, quen si; aínda que claramente son os menos, inclúense neste último grupo aqueles autores e autoras con obra publicada en revistas literarias, antoloxías e formatos exclusivamente dixitais:

Bernardo Atxaga

Juan Garzia

Koldo Izagirre

Edorta Jimenez

Anjel Lertxundi

Pello Lizarralde

Xabier Montoia

Lourdes Oñederra

Ramón Saizarbitoria

Joseba Sarrionandia

Arantxa Urretabizkai

Unai Elorriaga

Kirmen Uribe

Iban Zaldua

Jokin Muñoz

Miren Agur Meabe

Iñigo Aranbarri

Itxaro Borda

Ion Alonso

Aingeru Epaltza

Rikardo Arregi Diaz de Heredia

Jose Luis Otamendi

Xabier Gantzarain

Ander Izagirre

Asier Serrano

Mikel Peruarena

Ixiar Rozas

Irati Jimenez

Irati Elorrieta

Eider Rodríguez

Katixa Agirre

Karmele Jaio

Amets Arzallus e Ibrahima Balde

Leire Bilbao

Angel Erro

Jon Gerediaga

Castillo Suarez

Alaine Agirre

Miren Amuriza

Danele Sarriugarte

Uxue Apaolaza

Jon Benito

Novidades de abril de 2021

/en

Con abril ás portas, publicamos dúas novidades na colección Principal, as correspondentes ao segundo trimestre de 2021. Nesta ocasión trátase dunha obra clásica da literatura francesa, Gobseck (PVP 13 €; traducida do francés por Isabel Soto), novela curta que forma parte da monumental La Comédie humaine de Honoré de Balzac, onde o autor afonda na figura do usureiro Gobseck, prototipo do avaro, así como no turbulento pasado doutra serie de senlleiros personaxes; e, doutra banda, O esmoleiro (14,50 €; traducida do grego por Alfonso Blanco), unha referencia ineludible da narrativa escrita en neogrego e a mostra máis sobranceira da tendencia naturalista de Andreas Karkavitsas.

Esta mesma semana enviaremos os paquetes aos domicilios das persoas subscritoras e comezaremos, coma decote, a distribución comercial nas librarías. Quen estea en disposición de apoiar o noso labor cunha subscrición, adiante, e grazas. Velaquí a información coas distintas modalidades de abonamento.

© Copyright – Editorial Hugin e Munin | Aviso Legal – Política de Privacidade – Envíos, devolucións e desistencia