tobar – Editorial Hugin e Munin

Listado de la etiqueta: tobar

Novidades de abril: novelas de Jane Austen e Alfred de Musset

1 Abril, 2024/en Blog

Hai xa un par de semanas que enviamos ao prelo as novidades do segundo trimestre para a colección principal. Xa que logo, está previsto que os libros cheguen este venres día 5 a Compostela, dende onde traballamos, de tal maneira que entre luns e martes da semana próxima contamos con enviarlles dúas novas novelas ás persoas subscritoras para logo distribuílas entre as librarías. Nesta ocasión, incorporamos ao catálogo unha peza breve do século XIX de ambientación parisiense dun reputado autor francés, así como outra da literatura británica que é un referente do xénero epistolar. Antes de pasar a dar dúas pinceladas de cada unha delas, gustaríanos salientar que con estes libros a colección principal chega xa aos 100 títulos.

Dunha banda, publicamos Margot, de Alfred de Musset, representante da figura do creador atormentado pola angustia e a dor. A novela, traducida do francés por Xavier Senín, incide na inocencia do primeiro amor e a pureza dos sentimentos da mocidade, sempre co pano de fondo das diferenzas sociais. Ten apenas 80 páxinas, e orixinalmente aparecera por fascículos na Revue des Deux Mondes, en 1838, para máis tarde publicarse en volume.

Doutra banda, unha obra da sempre irónica e brillante Jane Austen: a súa novela de xuventude Lady Susan, que traduciu do inglés Alejandro Tobar. Nela, ao longo das máis de corenta cartas cruzadas, a autora subverte os códigos da novela romántica, cunha protagonista manipuladora e capaz de suxugar a quen se lle poña por diante para acadar un status vantaxoso. Malia que Austen a escribiu de moi noviña, a peza non se publicaría até 1871, é dicir, medio século longo despois de ela morrer. Por estilo e contido, consideramos que anticipa os trazos que a farían famosa no Reino Unido e en todo o mundo, e cremos que fará as delicias dos e das amantes da literatura epistolar.

A cuestión lingüística na novela A traizón

26 Decembro, 2023/en Blog

En 2021, Det Danske Sprog- og Litteraturselskab, institución financiada polo Ministerio de Cultura de Dinamarca que se encarga de documentar a literatura en lingua dinamarquesa e velar por ela, incorporou ao seu fondo de clásicos unha edición moderna da novela A traizón. O tal fondo non é senón unha colección específica conformada por máis dun cento de títulos, dende obras fundacionais do século XVII até pezas contemporáneas das últimas décadas. Se incorporaron esta novela ao seu rico fondo de literatura nacional, é porque entenden que non hai dúbidas de que a obra, publicada en Copenhague en 1892, se escribiu (ou acaso publicou) en dinamarqués; tamén, se callar, porque a escritora, que na segunda metade da súa vida se mostrou desencantada coa súa patria (Noruega), chegou a pedir que no epitafio a vindicasen como «cidadá, súbdita e autora dinamarquesa». O curioso é que boa parte desta explicación tamén podería argumentarse á inversa, unha vez que Det norske språk- og litteraturselskap, en funcionamento dende 1953, tamén conta cunha entrada de seu para A traizón.

Sexa como for, soster que esta obra se adscribe á literatura norueguesa tampouco non sería incorrecto, posto que en vida de Amalie Skram (Bergen, 1846-Copenhague, 1905) a multiplicidade de dialectos noruegueses non se englobaban baixo o paraugas protector dunha normativa formal, dando lugar a que, na escrita, primase o emprego dunha koiné dano-norueguesa; esta, nas altas esferas e a nivel literario, tornaba nos máis dos casos nun dinamarqués estándar, chapicado con xiros e léxico local. Cómpre ter en conta que o riksmål, a variante norueguesa do dinamarqués de tendencia conservadora, fraguaría –e só dun modo embrionario– en 1897, e non contaría cunha primeira ortografía oficial até unha década máis tarde, en 1907. Neste sentido, houbo que agardar até 1929 para que ese primeiro estándar nacional experimentase unha reformulación máis profunda e, en consecuencia, acabase adoptando a denominación bokmål (noruegués de libro ou lingua dos libros), que é, con moito, a grafía maioritaria na actualidade fronte á outra posible e igualmente oficial, nynorsk (novo noruegués). Por certo, no Storting, o órgano lexislativo nacional con sede en Oslo, o bokmål impúxose por un único voto fronte á designación alternativa: dano-noruegués. Baste recordar que durante o longo período previo, que abrangue de 1537 (coa fixación do dinamarqués elaborado durante a Reforma, con numerosos trazos do dialecto da capital, Copenhague) a 1814 (coa separación de ambos os reinos), os escritores ao norte e ao sur do estreito de Skagerrak formaban parte dun mesmo sistema literario, na actualidade estudado como literatura común dano-norueguesa.

A Biblioteca Nacional de Noruega ofrece a día de hoxe o texto completo dixitalizado da edición orixinal de 1892, impulsada por Græbes bogtrykkeri e distribuída por J. H. Schubother Boghandel, e en paralelo achega amplos fragmentos trasladados á actual norma. É revelador que en ningún momento estes se cualifiquen como traducións, senón, literalmente, como «modernizacións lingüísticas». De feito, a tradución ao inglés da obra que encargou o Departamento de Estudos Escandinavos da Universidade de Londres asegura estar feita na combinación noruegués-inglés e non dinamarqués-inglés. É máis, é posible que parta da edición «modernizada» e non da orixinal, habida conta de que no epílogo se achega unha explicación tradutolóxica relacionada co termo salong (en dinamarqués carecería dese g final), que designa unha das estancias (o salón, pero máis co sentido de ástrago ou vestíbulo) nas que se dividía o camarote dun capitán de barco nos mercantes da época.

Sempre coas debidas cautelas, a nosa tradución segue de maneira fiel a edición orixinal de 1892. Sendo así, no catálogo da páxina web, onde é posible filtrar as obras segundo a lingua de orixe, o acceso á ficha de A traizón realízase a través do dinamarqués.

Os tardeiros: o título, os nomes dos personaxes e as novelas afíns

11 Outubro, 2023/en Blog

Hai uns meses, en marzo de 2023, organizamos en colaboración coa libraría Cartabón de Vigo unha presentación conxunta das obras O neno perdido, de Thomas Wolfe, e Os tardeiros, de Anita Brookner.

En relación con O neno perdido, amais da información que esa tarde expuxo Ramón Nicolás, é posible consultar na rede a entrada «Vencellos co universo de Thomas Wolfe», elaborada polo tradutor, Ignacio Chao, e os editores.

No caso de Os tardeiros, achegamos a seguir parte do que entón comentou Alejandro Tobar, en calidade de tradutor ao galego da novela de Brookner, tratando de non replicar os contidos das entradas deste mesmo blog intituladas «Os tardeiros de Brookner. Longa nota do tradutor» e «Brookner a través da mirada de Cheryl Alexander Malcolm». Se o recuperamos é como nova forma de enriquecer a lectura da novela e así mesmo para matizar unha pequena inexactitude reproducida en prensa: nin lle quita nin lle pon, pero esta novela de Brookner si foi traducida con anterioridade a outras linguas peninsulares.

1. Obras e temáticas próximas

Sen saír do catálogo de Hugin e Munin, velaí algunhas obras que conectan coa novela Os tardeiros de Anita Brookner:

Polo nazismo, pola confrontación co pasado e pola necesidade de afondar nas orixes e reparar (ou non) os problemas dende a raíz, dialoga coa novela O lector (1995; trad. David Álvarez, 2020), do alemán Bernhard Schlink.

Polas continuas disquisicións ao redor das relacións sentimentais e de parella, con A besta na xungla (1903; trad. A. Tobar, 2014), de Henry James. Neste sentido, cabe deterse nas «10 cousas que cabe esperar dunha novela de Brookner» segundo dous admiradores da novelista responsables da instauración do Día Internacional de Anita Brookner hai unha década. Nas vinte e catro novelas (escritas nun período de 28 anos) da autora londiniense o público lector atopará «risos (non gargalladas), unha experiencia estética, paseos, comida, un estímulo para reflexionar acerca dun mesmo (e non necesariamente baixo unha luz positiva), erotismo, unha lectura chea de riscos, Zeitgeist, algo de Sigmund Freud e algo de Henry James».

Pola admiración incondicional de Brookner cara ás obras de Honoré de Balzac, enlaza coa novela curta Gobseck (1842; trad. Isabel Soto, 2021), incluída como parte dos dezasete volumes de La Comédie humaine. Cabe mencionar aquí que o título da ópera prima da autora inglesa (A Start in Life {EN-BR}; The Debut {EN-US}) é unha homenaxe a Un debut dans la vie (1845), de Balzac.

Polo seu marco espacial paneuropeo e o seu afán de estudo da personalidade, entronca con A impaciencia do corazón (1939; trad. Marta Gómez Pato, 2018), de Stefan Zweig. A modo de anécdota, resulta curioso que no balance anual de lecturas de 2011, o derradeiro que Brookner publicaría en revistas, se referise precisamente a esa novela de Zweig do seguinte modo: «con moita diferenza, a miña mellor lectura do ano».

Pola súa condición de novela total, pola profusión léxica e polo ton elevado da narración, relaciónase con A educación sentimental (1869; trad. Isabel Soto, 2022), de Gustave Flaubert. Amais, en Os tardeiros figura unha mención expresa a outra obra mestra do francés, Madame Bovary (1857), de relevancia para o caso da personaxe de Yvette.

Dun modo máis tanxencial, non tanto en Os tardeiros nin na obra de ficción coma na traxectoria previa de Brookner como historiadora da arte, cómpre citar A contrafío (1884; trad. Isabel Soto, 2016), de Joris-Karl Huysmans, a biblia do Decadentismo, que a británica chegou a analizar polo miúdo nun traballo sobre a literatura francesa do século XIX; con A contrafío, Brookner comparte o gusto pola citación de obras pictóricas, a súa descrición e estudo.

2. Os tardeiros noutras linguas. Títulos fieis e libres

En relación cos títulos, outro inciso de relevo: Latecomers (1988) traduciuse, antes ca ao galego, ao neerlandés (1989), comercializado como ‘literatura psicolóxica’; ao francés (1989); ao portugués, ao castelán e ao dinamarqués (1990); ao grego (1991); ao alemán (1991); ao xaponés (1992) e ao italiano (2000).

Para o cotexo da chamada segunda tradución, onde se modula a versión primixenia (en bruto), se púen as solucións e se resolven as máis das dúbidas que poidan restar, o tradutor empregou as versións portuguesa, española e francesa (esta última, sobranceira). A este respecto, é interesante deterse en como as catro linguas romances se desmarcan por enteiro do título orixinal: en francés, La porte de Brandebourg; en castelán, Soledad de fondo; en portugués, O tempo esquecido; e en italiano, Nostalgia. A este respecto, os críticos de Brookner, que os tiña e os ten, adoitan remarcar a relativa mediocridade dos títulos das obras e, de paso, a reiteración de temas. Sexa como for, de entre as linguas románicas, a tradución galega é a primeira equiparable, en canto a título, ao orixinal. Noutras latitudes, tamén o son as versións en neerlandés e alemán, a diferenza do dinamarqués, que xoga coa creatividade: Livets fylde; traducible como «(a) plenitude da vida», ou como «vida plena» dun xeito non tan literal, ou mesmo como «enchente de vida», de vinculármolo co cariz culinario que sen dúbida flota na obra.

3. A designación de personaxes

Os nomes dos personaxes nas novelas de Brookner comportan unha carga simbólica de pertenza e integración e asemade modelan unha parte da súa identidade. Tanto se permanecen inalterados ao longo da obra coma se experimentan variacións (sexa coa conversión en hipocorísticos, co acompañamento de alcumes ou cos cambios obrigados pola trama), os nomes dados son parte esencial dos personaxes.

Así, a estudosa Cheryl Alexander Malcolm, sinala unha ducia de casos de interese, pero préstalle especial atención ao do pai da protagonista en A Start in Life (1981), de orixe polonesa, que é Georg para a súa esposa e George para os seus veciños ingleses. Ou o da señora Miller en Altered States (1993), tamén polonesa, quen, a fin de non ser marxinada, muda o Jadwiga orixinal por Jenny.

En Os tardeiros, podería enunciarse a seguinte teoría acerca de Hartmann e Fibich: ambos os dous son apelidos de orixe xudía. No caso de Hartmann, está claro que ten unha raíz xermánica, que resulta bastante transparente no inglés moderno, como hard-man, home duro. Fibich é onde tocaría elucubrar. Aínda que etimoloxicamente semella que pode ter unha orixe sefardí (co significado de «terra de pastoreo», se ben hai mesmo quen lle apón unha orixe galego-portuguesa), postos na pelella dun lector inglés, remite a feeble, feble. Sexa ou non verdade, isto casa ben coa actitude que cada un deles adopta na confrontación co pasado e, dun modo máis xeral, coa vida. Hartmann é o duro, o resistente; Fibich, o débil, o vacilante e apoucado. Amais, cabe notar que se trata de apelidos, porque ambos os personaxes como nome de pía levan Thomas. Aí, de novo, a autora intérnase nun campo freudiano, ou acaso, psiquiátrico, co desdobramento da personalidade. Thomas o Forte versus Thomas o Feble. En definitiva, que Os tardeiros, tamén a teor destes supostos miudallos, é un libro para deterse case que en cada liña.