Listado de la etiqueta: Harkaitz Cano

Boa literatura vasca traducida ao galego

A partir da escolma realizada por Beñat Sarasola no artigo intitulado «Literatura en euskera: lo que no hay (y lo que hay) en castellano», incluído no número de xuño da revista dixital CTXT, pareceunos que podería resultar interesante comprobar que autores e autoras vascos mencionados por el teñen a día de hoxe obra traducida en galego.

Vaian primeiro as palabras que Sarasola lles dedica a Harkaitz Cano e Uxue Alberdi, con senllas novelas no noso catálogo. Verbo do primeiro, o articulista expresa o seguinte:

«Pese a que para o lector en español son Elorriaga e Uribe os escritores máis coñecidos en éuscaro de entre os nados nos setenta, no País Vasco o escritor máis influente e laureado é, sen dúbida, Harkaitz Cano. Autor dunha extensa obra, foi un dos membros máis destacados do grupo literario Lubaki (Trincheira) nos noventa (tamén o integraron Xabier Gantzarain, Ander Izagirre e Asier Serrano, entre outros). Esta foi a primeira plataforma literaria importante desa xeración. Non obstante, Cano non acadou, até o de agora, en España o recoñecemento que ten no País Vasco. A meirande parte da súa obra está traducida ao castelán, e a súa obra narrativa máis importante, amais, nunha grande editorial como Seix Barral. En 2004 editáronlle Jazz y Alaska en la misma frase (Beluna Jazz, no orixinal éuscaro), engaiolante novela escrita sendo aínda universitario (o orixinal é de 1996), e despois publicaron tres libros máis, entre os que salientaría Twist (tradución ao español de Gerardo Markuleta), novela que foi traducida tamén ao búlgaro, ao inglés e ao italiano».

De Cano, trouxeramos a finais de 2013 a novela Pasaia blues (traducida por Isaac Xubín), que reimprimimos aínda non hai moito, como explicabamos nesta entrada do pasado mes de febreiro. Tamén súa, é posible ler en lingua galega unha peza de literatura infantil, A orquestra terrestre (Xerais, 2017), e mais o cómic A consulta. Os derradeiros días de Santi Brouard, ilustrado por Adur e publicado por Demo Editorial en 2020.

Por outra banda, de Uxue Alberdi dise o seguinte:

«O novo proxecto editorial de Consonni, que consiste en traducir ao castelán autoras que escriben en éuscaro, tamén está ofrecendo a súa oportunidade a textos en éuscaro para que poidan atopar novos lectores fóra do País Vasco. O primeiro libro editado foi Jenisjoplin (tradución ao español de Irati Majuelo) de Uxue Alberdi, que suscitou un interese máis ca notable…».

De Alberdi, é posible ler en galego dende comezos de 2018 a novela O xogo das cadeiras, novamente na tradución de Xubín. Tamén dela, está en galego unha obra destinada ao público infantil, Cando sexades pequenos, ilustrada por Aitziber Akerreta e publicada por Kalandraka en 2013.

A continuación queda a listaxe de escritores mencionados, sen distinción entre narradores, poetas ou ensaístas. En gris, quen aínda non conta con obra traducida ao galego (que nos conste; puido escaparnos algún, claro); en redonda e cor vermella, quen si; aínda que claramente son os menos, inclúense neste último grupo aqueles autores e autoras con obra publicada en revistas literarias, antoloxías e formatos exclusivamente dixitais:

Bernardo Atxaga

Juan Garzia

Koldo Izagirre

Edorta Jimenez

Anjel Lertxundi

Pello Lizarralde

Xabier Montoia

Lourdes Oñederra

Ramón Saizarbitoria

Joseba Sarrionandia

Arantxa Urretabizkai

Unai Elorriaga

Kirmen Uribe

Iban Zaldua

Jokin Muñoz

Miren Agur Meabe

Iñigo Aranbarri

Itxaro Borda

Ion Alonso

Aingeru Epaltza

Rikardo Arregi Diaz de Heredia

Jose Luis Otamendi

Xabier Gantzarain

Ander Izagirre

Asier Serrano

Mikel Peruarena

Ixiar Rozas

Irati Jimenez

Irati Elorrieta

Eider Rodríguez

Katixa Agirre

Karmele Jaio

Amets Arzallus e Ibrahima Balde

Leire Bilbao

Angel Erro

Jon Gerediaga

Castillo Suarez

Alaine Agirre

Miren Amuriza

Danele Sarriugarte

Uxue Apaolaza

Jon Benito

Reimpresión de Pasaia blues

Publicada orixinalmente en lingua éuscara pola editorial Susa en 1999, Pasaia blues chegou ao mercado galego en decembro de 2013 grazas á tradución directa realizada por Isaac Xubín. Case oito anos máis tarde, tocou reimprimir, e con tal motivo aproveitamos para lle trasladar ao autor, o guipuscoano Harkaitz Cano, unha serie de preguntas, que respondeu de forma cumprida. Velaí:

 

Polo menos até o pasado outubro, Pasaia blues era a única das túas obras traducida ás catro linguas cooficiais do Estado. Como valoras ese feito? Decorridas máis de dúas décadas dende a súa publicación orixinal, que lugar dirías que ocupa esta peza na túa produción como novelista?

Pasaia blues foi o primeiro e o cómic A consulta seguiu o mesmo camiño… Para min é algo bastante misterioso. Resulta curioso que o libro siga vivo máis de vinte anos despois, o cal me reafirma no feito de que existe unha corrente subterránea que flúe devagar máis aló de modas e de fenómenos editoriais pasadíos. Cada novela busca posibles fendas e ábrese camiño entre novos lectores, novas xeracións e novas comunidades, a meirande parte das veces dun modo totalmente alleo á vontade do autor. E iso é moi estimulante. Como novelista, diría que Pasaia blues é unha especie de obra-bisagra entre unha época na que lía moita literatura de xénero e outra na que pasei a escribir cousas máis realistas. Daquela trataba de encaixar o conflito vasco dentro das regras ditadas pola novela negra, pero non acababa de me atopar cómodo de todo, aténdome a todas as convencións do xénero. Vivía en Nova York cando a escribín e sentinme moi libre, tamén polo feito de que ETA declarara por aquel entón unha tregua que, lamentablemente, se malogrou meses despois. Foi escrita en certa medida baixo o influxo de Tarantino, Paul Auster e o hard boiled americano de autores como Ross Macdonald, David Goodis e Jim Thompson, malia que xa asomaba na trama certa tendencia á digresión reflexiva na que afondaría en novelas posteriores como Twist ou Faquirraren ahotsa [A voz do faquir]. 

Que repercusión cres que teñen as traducións das túas novelas a outras linguas (tamén de fóra do Estado)? Cal é, en termos xerais, o grao de visibilidade desas obras traducidas? Funcionan igual as túas novelas entre o lectorado euscaldún e o castelanfalante?

A repercusión fóra do Estado é sempre modesta: Pasaia blues chegou a publicarse en alemán, pero é moi complicado rastrexar o percorrido e a recepción crítica da túa obra se os editores non toman a molestia de cho comunicar todo… Unha mágoa. No caso das linguas do Estado, sempre é máis calorosa: o contexto do que falo resulta máis coñecido para o lector, o interese é meirande e o xuízo crítico máis atinado. A promoción, claro está, é máis sinxela e o percorrido en librarías tamén é superior. Agrádame especialmente poder contrastar opinións in situ cos lectores. Un luxo que agora se bota en falla. A edición en español non tivo demasiado percorrido, paradoxalmente: pese a contar con dúas edicións distintas en castelán, atreveríame a dicir que a acollida foi mellor en galego e en catalán.

Como tradutor -e gran lector- que es, que novela botas en falla no corpus de literatura traducida ao éuscaro?

Entre os clásicos, boto en falla unha tradución completa e actualizada de Moby Dick, por exemplo… Traduciuse abondo durante os últimos anos, e novos selos independentes trouxeron algo de variedade, aínda que as lagoas continúan a ser enormes. Mais vai a mellor, comparando con datas relativamente recentes; clarisimamente, por exemplo, no caso da tradución de libros da literatura feminista ou escrita por mulleres, que moi pouco e pouco vai gañando o terreo que merece.

Que novela éuscara publicada no último par de anos dirías que merece unha sorte similar a Pasaia blues, é dicir, que se traduza a cando menos ás outras tres linguas cooficiais do Estado?

Aitaren etxea de Karmele Jaio creo que vai camiño diso; Amek ez dute de Katixa Agirre e Dendaostekoak de Uxue Alberdi poderían ser outros dous exemplos…

Na túa faceta de novelista, en que estás a traballar agora?

Sinto certa fatiga co realismo e o corpo pídeme un cambio de ciclo cara a outro tipo de temática e de ton. Paseino xebre escribindo algún relato de ciencia ficción e agora mesmo teño entre mans unha encarga sobre Luis Buñuel que será un ensaio moi libre camuflado de novela. Ou viceversa.