Elementos paratextuais e ilustracións no corpo das novelas

Non é habitual, pero tampouco non é novo, que algúns escritores e escritoras opten por introducir elementos paratextuais no corpo das súas obras de ficción. Por norma xeral, trátase dunha operación cando menos arriscada, pois desvía a atención da lectura e rompe cos códigos tácitos do que se entende por escritura moderna. Porén, pode dicirse que a empresa tivo éxito sempre que os engadidos -que adoitan complicar o proceso de edición e que, en ocasións, cómpre adaptar cando o formato físico do libro muda entre unha e edición e a seguinte- logran o obxectivo de complementar o texto no canto de simplemente decoralo. Por outra banda, a ilustración de novelas é algo bastante corrente, non só na literatura infantil e xuvenil. Aínda que de maneira residual, tamén o noso catálogo conta con algunha obra de vello que puxemos a punto e imprimimos coas ilustracións orixinais.

Velaquí 6 exemplos diversos tomados de libros de noso:

O verán sen homes, de Siri Hustvedt. Un exemplo de debuxos moi sinxelos a cargo da propia autora, que aparecen inseridos no corpo da obra a modo de variacións, cun cariz simbólico e sen maiores pretensións.

 

A señorita Else, de Arthur Schnitzler. A impresión dun pentagrama como parte integrante dunha obra literaria. Como se indica nunha nota ao pé, ademais de Schnitzler, tamén Hans Henny Jahnn ou Ingerborg Bachmann probaron a incluír fragmentos musicais en textos literarios. Mediante esta técnica, Schnitzler parecía querer dotar a palabra escrita dunha maior intensidade dramática, ao tempo que puña de relevo o gusto musical da sociedade austríaca de finais do século XIX. Por outra banda, cómpre salientar a estreita relación do autor coa música, que, en palabras do estudoso Marc A. Weiner, actúa «a modo de sismógrafo social» (Arthur Schnitzler and the Crisis of Musical Culture, 1986), e adoita ocupar un papel preponderante nas súas novelas e relatos.

 

O caranguexeiro, de Takiji Kobayashi. Aquí o que se aprecia é un esquema que emula a proposta escrita nun papel por un dos personaxes.

 

As confesións dunha filla do século, de Donna Paola. Nesta ocasión, cada unha das cartas está precedida pola imaxe do seu destinatario. Funciona bastante ben, pois as imaxes vense logo complementadas (aínda que non sempre) por coidadas descricións dos retratados.

 

O home das bonecas, de Jean-Louis Renaud. En verdade, esta si era unha novela breve ilustrada. O que fixemos na edición galega foi incorporar os debuxos que había en páxinas soltas ao propio texto, tratando de inserilos naquelas pasaxes ás que aludían.

 

Un mundo distinto e igual, de Joseph Hall. Aquí aparece un xogo cunha vella inscrición que o narrador deseguida traduce.